လယ်ယာစတင်ခြင်း - အဆင့်ဆင့်လမ်းညွှန်
မင်္ဂလာပါ လယ်သမားတွေ၊ ကျွန်တော်က လယ်သမား ဂျက်စီပါ။ ဒီနေ့ လယ်ယာတစ်ခု စတင်ဖို့အကြောင်း ပြောပြပေးမယ်ဗျ။ ဒါပေမယ့် ဒီဗီဒီယိုက သာမန်ဗီဒီယိုမျိုးမဟုတ်ဘူး။ မြေကွက်တစ်ခုဝယ်ပြီး အစေ့တွေစိုက်ပါလို့ ရိုးရိုးရှင်းရှင်း ပြောတာမျိုး မဟုတ်ပါဘူး။ ဒါက အသေးစိတ်အချက်အလက်တွေပါဝင်ပြီး သင်က အစကနေ စတင်မလား၊ သင့်လယ်ယာကို အဆင့်မြှင့်ချင်လား၊ ဒါမှမဟုတ် လယ်ယာတစ်ခုစဖို့ ဘာတွေလိုအပ်မလဲဆိုတာ သိချင်နေတာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ ဒီဗီဒီယိုက သင့်ကို လမ်းကောင်းကောင်းပြပေးမှာပါ။ ဒါကြောင့် စလိုက်ရအောင်！ #LGTmyanmar , #BBKmyanmar
အခန်း ၁: နိဒါန်း (Intro)
ဒီနေ့ဗီဒီယိုမှာ လယ်ယာတစ်ခုကို ဘယ်လိုစတင်မလဲဆိုတဲ့ အသေးစိတ်အချက်အလက်တွေကို ပြောပြပေးမယ်။ ဒါက လယ်ယာလုပ်ငန်းကို အောင်မြင်အောင် စတင်ဖို့ လိုအပ်တဲ့ လမ်းညွှန်ချက်တွေပါပဲ။ ဒါပေမယ့် အရင်ဆုံး ဒီနေ့ဗီဒီယိုရဲ့ ထောက်ပံ့သူ BCS America ကို အရင်ကျေးဇူးတင်စကား ပြောပါရစေ။ BCS ရဲ့ ဘီးနှစ်ဘီးထွန်စက်တွေက PTO ပါတဲ့ ပစ္စည်းအမျိုးပေါင်းများစွာကို ပံ့ပိုးပေးနိုင်ပြီး ဂီယာစနစ်နဲ့ တည်ဆောက်ထားကာ တစ်သက်တာအာမခံပါပါတယ်။ ဥပမာ မြက်ရိတ်စက်၊ မြေထွန်စက်၊ နှင်းဖယ်စက်၊ သစ်သားကြိတ်စက်တွေနဲ့ အခြားအများကြီးပါ။ BCS က ကျွန်တော်တို့ရဲ့ မြေမထွန်စိုက်ပျိုးသူများအသိုင်းအဝိုင်းကို နှစ်ရှည်ထောက်ပံ့ပေးလာခဲ့သလို၊ ကျွန်တော်လည်း ကျွန်တော်တို့လယ်ယာမှာ BCS 749 ကို အများကြီး အားကိုးရပါတယ်။ ၂၀၁၄ မှာ ဝယ်ခဲ့တဲ့ ဒီစက်က ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အကောင်းဆုံး လယ်ယာရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတစ်ခုဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ပိုမိုသိရှိချင်ရင် bcsamerica.com မှာ ဝင်ကြည့်ပါ။
အခန်း ၂: ပထမအဆင့် - မြေပိုင်ဆိုင်မှု (First Step & Land Ownership)
လယ်ယာတစ်ခုစတင်ဖို့ဆိုတာ လွယ်ကူတဲ့ အလုပ်မဟုတ်ပါဘူး။ လယ်ယာတွေက တခြားလုပ်ငန်းမျိုးတွေနဲ့ မတူဘဲ အလွန်ရှုပ်ထွေးပါတယ်။ သင်က ထုတ်လုပ်သူတစ်ယောက်ဖြစ်ရုံမက ဖြန့်ဖြူးရောင်းချသူ၊ ဈေးကွက်ရှာဖွေရေးဌာန၊ လူသားအရင်းအမြစ်ဌာန၊ ရေအေးစက်ဘေးမှာ ဟာသတွေပြောတဲ့သူ၊ အားလုံးကို သင်ပဲ လုပ်ရပါတယ်။ ဒါကြောင့် လယ်ယာလုပ်ငန်းက အရမ်းရှုပ်ထွေးတာမို့ ပထမဆုံးအဆင့်က အလွန်အရေးကြီးပါတယ်။
.
ကျွန်တော်ပြောမယ့် ပထမဆုံးအကြံပြုချက်က အချို့လူတွေကို အံ့သြစေနိုင်ပြီး ကန့်ကွက်ချင်စိတ်ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အရင်ဆုံး နားထောင်ကြည့်ပါ။ လယ်ယာစတင်ဖို့ ပထမဆုံးအဆင့်က မြေဝယ်ဖို့ မဟုတ်ပါဘူး။ တကယ်တော့ မြေဝယ်တာက နောက်ဆုံးအဆင့်ဖြစ်နိုင်သလို လုံးဝမလိုအပ်တဲ့ အဆင့်တစ်ခုလည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ အကယ်၍ သင်မှာ မြေကို အမွေရထားပြီးသားပဲဖြစ်ဖြစ်၊ အသုံးပြုဖို့ မြေရှိပြီးသားပဲဖြစ်ဖြစ်၊ ဒါမှမဟုတ် မြေဝယ်ပြီးပြီဆိုရင်တော့ နောက်တစ်ဆင့်ကို ဆက်သွားလို့ရပါတယ်။
.
ဒါပေမယ့် လယ်ယာလုပ်ငန်းကို စတင်မယ့်သူတွေအတွက်တော့ မြေပိုင်ဆိုင်မှုက အောင်မြင်တဲ့လုပ်ငန်းတစ်ခုစတင်ဖို့ အတော်လေး ရှုပ်ထွေးစေနိုင်ပါတယ်။ ဥပမာ စားသောက်ဆိုင်တစ်ခု၊ အကကျောင်းတစ်ခု၊ ဒါမှမဟုတ် ဘောလုံးအပြင်အဆင်နဲ့ ကာရာအိုကေဘားတစ်ခု (ကျွန်တော်မှာ အိပ်မက်တွေရှိတာကို ခွင့်ပြုပါ) စတင်တဲ့အခါ ပထမဆုံး အိမ်ခြံမြေဝယ်မှာမဟုတ်ပါဘူး။ အရင်ဆုံး ငှားမှာပါ။ ပြီးမှ အဆင်ပြေသွားရင် တိုးချဲ့တာမျိုး၊ ကိုယ်ပိုင်အဆောက်အဦတစ်ခုဆောက်တာမျိုး၊ ဒါမှမဟုတ် ရှိပြီးသားအဆောက်အဦကို ပြန်ပြင်ဆင်တာမျိုး လုပ်မှာပါ။ ဒီစည်းမျဉ်းကို လယ်ယာလုပ်ငန်းမှာလည်း အသုံးချသင့်ပါတယ်။
.
မိသားစုလယ်ယာတွေ၊ မြေမထွန်လယ်ယာတွေ၊ ပြန်လည်ထုတ်လုပ်နိုင်တဲ့ လယ်ယာတွေအားလုံးက အခြေခံအားဖြင့် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေပါပဲ။ ဒါကြောင့် လုပ်ငန်းတစ်ခုလို ဆက်ဆံဖို့ လိုပါတယ်။ ဒါက စိတ်ဓာတ်ကျစရာမဟုတ်ပါဘူး။ လုပ်ငန်းတစ်ခုလို ဆက်ဆံမှုက သင့်ကို လယ်ယာလုပ်ငန်းကို ရေရှည်တည်တံ့ပြီး ပျော်ရွှင်စွာ လုပ်ကိုင်နိုင်စေမှာပါ။
.
မြေပိုင်ဆိုင်မှုက သင့်ရဲ့ စတင်ရန်အရင်းအနှီးကို အများကြီး သုံးစွဲစေနိုင်သလို ရေရှည်ဖိအားတွေ၊ အလုပ်တွေ၊ နဲ့ သင့်လယ်ယာလုပ်ငန်းကို တိုက်ရိုက်အကျိုးမပြုတဲ့ အန္တရာယ်တွေကိုပါ ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်ပါတယ်။ ကျွန်တော်ကိုယ်တိုင် ဒီအချက်ကို ကောင်းကောင်းသိပါတယ်။ မြေပိုင်ဆိုင်မှုကြောင့် ကျွန်တော်တို့ရဲ့ လယ်ယာလုပ်ငန်းသက်တမ်း ၁၅ နှစ်နီးပါးမှာ အရင်းအနှီးမလုံလောက်မှုကို ခံစားခဲ့ရပါတယ်။ အရင်းအနှီးမလုံလောက်တာက ဖိအားအများကြီး ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။ အကယ်၍ သင်မှာ ငွေအများကြီးရှိရင်တော့ ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် လုပ်လို့ရပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ကျွန်တော်တို့ အများစုက အဲဒီလိုမဟုတ်တာမို့ မြေပိုင်ဆိုင်မှုကို ဘေးဖယ်ထားပြီး ရေရှည်တည်တံ့တဲ့ လယ်ယာလုပ်ငန်းစတင်ဖို့ အခြားအချက်တွေကို ဦးစွာ အာရုံစိုက်သင့်ပါတယ်။
.
အခန်း ၃: မိသားစုဘတ်ဂျက် (Family Budget)
နောက်တစ်ဆင့်ကတော့ သင့်မိသားစု ဒါမှမဟုတ် ပုဂ္ဂိုလ်ရေးဘတ်ဂျက်ကို ဖန်တီးဖို့ပါ။ ဒီမှာ မှတ်ချက်တစ်ခုအနေနဲ့ ပြောချင်တာက ကျွန်တော်က အကြံဉာဏ်ကောင်းတွေ၊ အိုင်ဒီယာကောင်းတွေအားလုံးကို လက်ဝါးကြီးအုပ်ထားတာမဟုတ်ပါဘူး။ ဒါကြောင့် သင်ရဲ့ ထင်မြင်ချက်တွေ၊ အကြံဉာဏ်တွေကို မှတ်ချက်ကဏ္ဍမှာ မျှဝေပေးဖို့ အားပေးပါတယ်။
.
မိသားစု ဒါမှမဟုတ် ပုဂ္ဂိုလ်ရေးဘတ်ဂျက်ဆိုတာ လုပ်ငန်းအစီအစဉ်မဟုတ်ပါဘူး။ လုပ်ငန်းအစီအစဉ်က နောက်မှ လာပါလိမ့်မယ်။ လယ်ယာလုပ်ငန်းအတွက် ဘာမှမလုပ်ခင်၊ သင်မှာ ဒီဘတ်ဂျက်မရှိသေးရင်၊ သင်နဲ့ သင့်မိသားစုအတွက် လစဉ်နဲ့ နှစ်စဉ် ဘယ်လောက်ဝင်ငွေလိုအပ်မလဲ၊ ဘယ်လောက်နဲ့ ဖိအားမရှိဘဲ ရှင်သန်နိုင်မလဲဆိုတာ အတိအကျ သိဖို့လိုပါတယ်။
.
လယ်သမားတွေမှာ အမှားအများဆုံးလုပ်တတ်တာက မိသားစုနဲ့ လယ်ယာရဲ့ အသုံးစရိတ်တွေ၊ ဝင်ငွေတွေကို ရောထွေးလိုက်တာပါ။ ကျွန်တော်တို့လည်း ဒီလိုလုပ်ခဲ့ဖူးပါတယ်။ သင်လည်း လုပ်မိနိုင်ပါတယ်။ ဒါကို ပြန်ဖြေရှင်းဖို့ မလွယ်ပါဘူး။ ဒါကြောင့် အစကတည်းက ဒီအမှားကို ရှောင်ပါ။ အကယ်၍ သင်နဲ့ သင့်မိသားစုလိုအပ်တာကို ဂရုမစိုက်ရင်၊ လယ်ယာစတင်တာက အဆုံးမရှိတဲ့ ဖိအားတွေဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။ ပြီးတော့ လယ်ယာက တကယ်ပဲ ရှင်သန်နိုင်လောက်တဲ့ ဝင်ငွေရှိမရှိ၊ ဒါမှမဟုတ် သင့်မိသားစုက လယ်ယာကို ထောက်ပံ့ပေးနေရတာလားဆိုတာ ခွဲခြားဖို့ ခက်ခဲလာပါလိမ့်မယ်။
.
ဒီမိသားစု/ပုဂ္ဂိုလ်ရေးဘတ်ဂျက်က ပြီးပြည့်စုံဖို့ မလိုပါဘူး။ သင့်ဘဏ်အကောင့်ကို ပြန်ကြည့်ပြီး လစဉ်ဘယ်လောက်သုံးလဲ၊ ဘာတွေအတွက်သုံးလဲ—ဥပမာ ဆီဖိုး၊ အာမခံ၊ အငြိမ်းစားအတွက် စုဆောင်းမှု၊ ဆေးဘက်ဆိုင်ရာကုန်ကျစရိတ်၊ အစားအသောက်၊ ဘောလုံးကာရာအိုကေ၊ ကားပြင်ဆင်မှုစရိတ်တွေကို ခန့်မှန်းကြည့်ပါ။ ပြီးရင် ဒီပမာဏတွေကို နည်းနည်းပိုတဲ့ဘက်က တွက်ထားပါ။ ဒါမှ နောက်မှ အခက်အခဲမဖြစ်မှာပါ။နောက်ပိုင်းမှာ လယ်ယာဘတ်ဂျက်တစ်ခုကိုလည်း ဖန်တီးရမှာပါ။ အဲဒီမှာ လယ်ယာအတွက် လစဉ်နဲ့ တစ်နှစ်လုံး ဘယ်လောက်သုံးမယ်လို့ မျှော်မှန်းထားတယ်ဆိုတာ ပါဝင်မှာပါ။
.
လုပ်ငန်းပိုင်ဆိုင်မှုမှာ စာရင်းဇယားတွေနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ကျွမ်းကျင်မှုတွေ အသုံးဝင်ပါတယ်။ Dan Breezeblaw ရဲ့ Spreadsheet Academy ကို ကြည့်ကြည့်ပါ။ ဒါက အထောက်အကူဖြစ်မှာပါ။ ကျွန်တော် လင့်ခ်ကို ဖော်ပြချက်မှာ ထည့်ပေးထားပါမယ်။ ဒါပေမယ့် Word ဖိုင်တစ်ခု၊ မှတ်စုစာအုပ်၊ စက္ကူတစ်ရွက်၊ ဒါမှမဟုတ် တက်တူးနဲ့တောင် စတင်လို့ရပါတယ်။
အခန်း ၄: အတွေ့အကြုံ (Experience)
ဒီအဆင့်တွေကို တချို့ဟာတွေကို တပြိုင်နက်လုပ်လို့ရပါတယ်။ ဒါပေမယ့် နောက်တစ်ဆင့်အနေနဲ့ စိုက်ပျိုးရေး ဒါမှမဟုတ် လယ်ယာလုပ်ငန်းနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အတွေ့အကြုံတချို့ ရယူသင့်ပါတယ်။ ဒါက သင့်အိမ်နောက်ဖေးမှာ အစားအသောက်စိုက်ပျိုးတာ၊ ကြက်မွေးတာ၊ မိုက်ခရိုအစိမ်းရောင်ဟင်းသီးဟင်းရွက်တွေ စိုက်တာ၊ ဒါမှမဟုတ် သင့်ဗီရိုထဲမှာ မှိုတွေ (တရားဝင်မှိုတွေပေါ့) စိုက်တာမျိုး ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဒါမှမဟုတ် လယ်ယာတစ်ခုမှာ စေတနာ့ဝန်ထမ်းလုပ်တာ၊ အချိန်ပြည့်အလုပ်လုပ်တာ၊ ဒါမှမဟုတ် ဒီအားလုံးကို ပေါင်းစပ်လုပ်တာမျိုး ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
.
ကျွန်တော်ကတော့ လယ်ယာမစတင်ခင် ကျွန်တော်ရဲ့ ဇနီးဖြစ်လာမယ့်သူနဲ့အတူ အမျိုးမျိုးစိုက်ပျိုးတဲ့ လယ်ယာတစ်ခုမှာ ၂ နှစ်လောက် အလုပ်သင်အဖြစ် လုပ်ခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီလယ်ယာမှာ ဥယျာဉ်တွေ၊ လှည့်ပတ်စိုက်ပျိုးမှု၊ ကြက်မွေးမြူမှုတွေ ပါဝင်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါတောင် အတွေ့အကြုံမလုံလောက်သလို ခံစားရသေးတယ်။ ကျွန်တော်နဲ့ ဟန်နာက လူတွေကို အမြဲပြောဖြစ်တာက ကိုယ်ပိုင်လယ်ယာမစခင် အနည်းဆုံး နောက်ထပ်လယ်ယာတစ်ခုမှာ အလုပ်လုပ်သင့်တယ်လို့ ပြောပါတယ်။ ဒါမှ ရေသွင်းစနစ်လိုမျိုး အရာတွေကို ပိုမိုသင်ယူနိုင်မှာပါ။ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဆရာတွေက မြေမထွန်စိုက်ပျိုးသူတွေဖြစ်တာမို့ အဲဒီပုံစံကိုပဲ သိခဲ့ရပါတယ်။ ဒါ့အပြင် လယ်ယာလုပ်ငန်းရဲ့ စီးပွားရေးဘက်ကို၊ ဖန်လုံအိမ်ထဲမှာ ထုတ်လုပ်မှု၊ အမြဲတမ်းမြေဖိုထားတဲ့ ကုတင်ပေါ်မှာ စိုက်ပျိုးတာတွေကို ပိုသင်ယူချင်ခဲ့ပါတယ်။
.
လယ်ယာလုပ်ငန်းက ရှုပ်ထွေးတဲ့ လုပ်ငန်းတစ်ခုပါ။ ဒါကြောင့် သိထားရမှာတွေ အများကြီးရှိပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ကျွန်တော်လယ်ယာစလုပ်တဲ့အချိန်မှာ YouTube သိပ်မထွန်းကားသေးဘူး။ လယ်ယာသင်တန်းတွေ မရှိသေးဘူး။ “The New Organic Grower” ဆိုတဲ့ စာအုပ်တစ်အုပ်၊ ဖိုရမ်အနည်းငယ်၊ ဘလော့ဂ်အနည်းငယ်ပဲ ရှိခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အခုအချိန်မှာ “The Living Soil Handbook” လိုမျိုး အရင်းအမြစ်အသစ်တွေ ရှိနေပြီမို့ သင့်အတွေ့အကြုံကို ဖြည့်စွမ်းပေးနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အတွေ့အကြုံကိုယ်တိုင်က အလွန်အထောက်အကူဖြစ်ပါတယ်။ ဥပမာ ကျွန်တော်က ဒီဗီဒီယိုမှာ မုန်လာဥနီစိုက်နည်းကို ပြောပြနိုင်ပေမယ့် အသေးစိတ်အချက်တွေကို တကယ်စိုက်ပျိုးမှသာ သိနိုင်မှာပါ။
.
ဒါပေမယ့် လူတိုင်းက အလုပ်တွေကို ရပ်ပြီး လယ်ယာမှာ ၁၀ နှစ်၊ ၂ နှစ်၊ ၅ နှစ်လောက် အလုပ်လုပ်ပြီး အတွေ့အကြုံရဖို့ မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။ ဒါကို ကျွန်တော်နားလည်ပါတယ်။ တကယ်တော့ အတွေ့အကြုံနည်းနည်းပဲရှိပဲ လယ်ယာစတင်ပြီး အောင်မြင်သွားတဲ့ လယ်ယာအနည်းငယ်ကိုလည်း တွေ့ဖူးပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အများစုကတော့ ပျက်သွားတာပါ။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ လယ်ယာလုပ်ငန်းက ရှုပ်ထွေးတာကြောင့်ပါ။ ဒါကြောင့် အတွေ့အကြုံမရှိဘဲ ကြိုးစားကြည့်တာထက် အတွေ့အကြုံရှိဖို့ကို အားကိုးသင့်ပါတယ်။
.
လယ်ယာတစ်ခုမှာ အလုပ်လုပ်တာက လယ်ယာလုပ်ငန်းကျွမ်းကျင်မှုတွေကို သင်ပေးရုံသာမက၊ လယ်ယာလုပ်ငန်းရဲ့ ဘယ်အပိုင်းတွေကို သင်ကြိုက်လဲ၊ ဘယ်အပိုင်းတွေကို မကြိုက်လဲ၊ ဒါမှမဟုတ် ဒီလုပ်ငန်းက သင့်အတွက် အဆင်ပြေရဲ့လားဆိုတာကို အန္တရာယ်မရှိဘဲ သိနိုင်မှာပါ။ ဒါ့အပြင် လယ်ယာလုပ်ငန်းအတွက် ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာနဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ပြင်ဆင်မှုတွေ၊ အောင်မြင်ဖို့ လိုအပ်တဲ့ အရေးပေါ်သဘောတရားကိုပါ သင်ယူနိုင်မှာပါ။
.