#ကိုက်လံ လို့ ပြောရင် Chinese Kale လို့ ခေါ် kale ဟင်းရွက် ၁ မျိုးကိုပဲ မြန်မာတွေ အသိများပါတယ်။ ကေးလ် ခေါ် ကိုက်လံရွက်တွေရဲ့ ထူထဲ စိမ်းစိုတဲ့ သဘောသဘောဝနဲ့ အဟာရဓာတ် ကြွယ်ဝမှုကြောင့် ကမ္ဘာမှာ ဆရာဝန် အများအပြားက ကိုက်လံရွက် ကို များများစားပေးဘို့ တိုက်တွန်းလာကြပါတယ်။ အခုတင်ပြလိုတာက ကမ္ဘာမှာ လူသိများတဲ့ ကိုက်လံပင် ၁၀ မျိုး အကြောင်း ဖြစ်ပါတယ်။ #LGTmyanmar , #BBKmyanmar
.
ကိုက်လံ (Kale) က အရွက်စိမ်း ဟင်းသီးဟင်းရွက်တစ်မျိုးဖြစ်ပြီး Brassica မျိုးရင်းဝင် ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီမျိုးရင်းမှာ ဂေါ်ဖီထုပ် (cabbage)၊ ဘရိုကိုလီ (broccoli) နဲ့ ဘရပ်ဆဲလ်ပင်ပေါက် (Brussels sprouts) တွေလည်း ပါဝင်ပါတယ်။ ကဲလ်ဟာ အာဟာရတန်ဖိုး မြင့်မားတာကြောင့် နာမည်ကျော်ကြားပါတယ်။ ဗီတာမင် A, C, K တို့အပြင် ကယ်လ်စီယမ် (calcium) နဲ့ သံဓာတ် (iron) စတဲ့ သတ္တုဓာတ်တွေလည်း ကြွယ်ဝစွာ ပါဝင်ပါတယ်။ လက်ရှိအချိန်မှာတော့ ခေတ်စားနေတဲ့ ဟင်းသီးဟင်းရွက်တစ်မျိုးဖြစ်ပြီး သုပ်များ၊ စွပ်ပြုတ်များ၊ ဟင်းချိုများနဲ့ အခြားဟင်းလျာများမှာ အသုံးများတဲ့ ပါဝင်ပစ္စည်းတစ်ခု ဖြစ်ပါတယ်။
ကိုက်လံအမျိုးအစားအမျိုးမျိုးအကြောင်း လေ့လာကြရအောင်။ ဒါတွေကတော့-
၁။ ကိုက်လံ (Curly Kale)
ကောက်ရစ်ကိုက်လံ (Curly Kale) မှာ အနက်ရောင် အစိမ်းရောင် ဒါမှမဟုတ် ပြာလဲ့လဲ့ အစိမ်းရောင်အရွက် တွေရှိပြီး အနားတွေမှာ တင်းတင်းကျစ်ကျစ် ကောက်ရစ်နေပါတယ်။ အရွက်တွေက ထူထပ်တဲ့ နှင်းဆီပွင့်လို ပုံစံမျိုးရှိပြီး ကောက်ရစ်နေတဲ့ သဘာဝကြောင့် ဒီကဲလ်မျိုးက ထူးခြားတဲ့ ပုံပန်းသဏ္ဍာန်ကို ပေးပါတယ်။ ကောက်ရစ်ကဲလ်မှာ အနည်းငယ်ခါးသက်ပြီး မြေကြီးအရသာ ရှိပါတယ်။ ဒီအရသာက စိုက်ပျိုးတဲ့ အခြေအနေနဲ့ အပင်ရဲ့ ရင့်ကျက်မှုပေါ် မူတည်ပြီး ကွဲပြားနိုင်ပါတယ်။ အရွက်နုတွေက ပိုပြီး အရသာပျော့ပြီး အရွက်ရင့်တွေကတော့ ပိုပြီးပြင်းတဲ့ အရသာရှိနိုင်ပါတယ်။ ကောက်ရစ်ကဲလ်ကို ပေါင်းတာ၊ ကြော်တာ ဒါမှမဟုတ် စွပ်ပြုတ်၊ ဟင်းချိုနဲ့ casserole တွေထဲ ထည့်ပြီး ချက်ပြုတ်နိုင်ပါတယ်။
၂။ လာစီနာတိုကိုက်လံ (Lacinato Kale)
လာစီနာတိုကိုက်လံ (Lacinato Kale) မှာ အနက်ရောင် အစိမ်းရောင် ဒါမှမဟုတ် ပြာလဲ့လဲ့ အစိမ်းရောင် ရှည်လျားပြီး ပါးလွှာတဲ့ အရွက်တွေ ရှိပါတယ်။ အရွက်တွေက ထူးခြားစွာ တွန့်ခေါက်နေပြီး ဒိုင်နိုဆောအရေခွံ ကြမ်းတမ်းတဲ့အသွင် နဲ့ တူတဲ့အတွက်ကြောင့် "ဒိုင်နိုဆောကိုက်လံ (Dinosaur Kale)" လို့လည်း အမည်ပြောင် ပေးထားပါတယ်။ ကောက်ရစ်ကိုက်လံ နဲ့ မတူဘဲ လာစီနာတိုကိုက်လံမှာ အရွက်ပြန့်တဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံ ရှိပြီး သိသာထင်ရှားတဲ့ အလယ်တည့်တည့်က အရွက်ကြော (Central vein) ရှိပါတယ်။ လာစီနာတိုကိုက်လံမှာ ကောက်ရစ်ကိုက်လံထက် အနည်းငယ် ပိုချိုပြီး အရသာပိုပျော့ ပါတယ်။ လာစီနာတိုကိုက်လံကို အနည်းငယ်ချက်ပြုတ်တာ ဒါမှမဟုတ် စွပ်ပြုတ်၊ ဟင်းချို၊ ကြော်ချက်နဲ့ ခေါက်ဆွဲဟင်းလျာတွေထဲ ထည့်ပြီး ချက်ပြုတ်နိုင်ပါတယ်။
၃။ ရုရှားကိုက်လံ (Red Russian Kale)
ရုရှား ကိုက်လံ (Red Russian Kale) မှာ အရွက်စိမ်းပြီး နီညိုရောင် အရွက်ကြောတွေ ပါဝင်တဲ့ ပြန့်ပြန့်လေးတွေ ကောက်ရစ်နေတဲ့ အရွက်တွေ ရှိပါတယ်။ အရွက်တွေက ကောက်ရစ်ကိုက်လံမျိုးထက် ပိုကျယ်ပြီး ပိုမိုပြေပြစ်ပါတယ်။ နာမည်က ဖော်ပြထားတဲ့အတိုင်း ဒီကဲလ်မျိုးမှာ အရွက်တွေမှာ အနီရောင်သွေး (reddish hue) ပါဝင်ပြီး အပင်ရင့်လာတာနဲ့အမျှ ဒါမှမဟုတ် အေးတဲ့အပူချိန်နဲ့ ထိတွေ့တဲ့အခါ ပိုပြီးပြင်းထန်လာပါတယ်။ ရုရှား ကိုက်လံမှာ အရသာ ပိုပျော့ ပါတယ်။ ခါးတာ သိပ်မရှိဘဲ စားရတာ ပိုကောင်းပါတယ်။ ရုရှားအနီရောင် ကိုက်လံရဲ့ အရသာကို မြေကြီးအရသာ နဲ့ အနည်းငယ် ပဲစေ့အရသာ ရှိတယ်လို့ ဖော်ပြနိုင်ပါတယ်။
၄။ ရက်ဘော် ကိုက်လံ(Redbor Kale)
ရက်ဘော် ကိုက်လံ (Redbor Kale) ကို အခြားကိုက်လံမျိုးတွေနဲ့ ကွဲပြားစွာ ခွဲခြားသိမြင်နိုင်တာကတော့ သူ့ရဲ့ နက်ရှိုင်းတဲ့ အနီရောင်နဲ့ ကတ္တီပါနီရောင် ကြောင့်ပါပဲ။ ရက်ဘော်ကိုက်လံ မှာ တွန့်ကောက်နေတဲ့ ကောက်ရစ်အရွက်တွေ ရှိပြီး ခရမ်းရောင်ရင့်ရင့် ပင်စည်နဲ့ အရွက်ကြောတွေ တစ်လျှောက်လုံး ပြန့်နှံ့နေပါတယ်။ အပင်အချို့က လုံးဝ ခရမ်းရောင်နီ (magenta) ဖြစ်နေနိုင်ပြီး တချို့မှာတော့ အရွက်တွေက အစိမ်းရောင်ဆင်းနေတာမျိုးလည်း ရှိနိုင်ပါတယ်။ ပင်စည်တွေမှာ ရင့်ကျက်တဲ့ အပင်ရဲ့ အမျှင်ဓာတ် မပါဝင်ဘဲ နူးညံ့ပြီး ချိုပါတယ်။ ကလေးဘရိုကိုလီ (Baby broccoli) ရဲ့ အသားဓာတ်နဲ့ ဆင်တူပြီး မြေကြီးအရသာ ကိုက်လံအရသာကို အနည်းငယ် ပဲစေ့အရသာ နဲ့ ရရှိစေပါတယ်။ ရက်ဘော် ကိုက်လံကို ပေါင်းတာ၊ ဆီသတ်တာ ဒါမှမဟုတ် ကြော်တာတွေနဲ့ ချက်ပြုတ်နိုင်ပါတယ်။ ဒါက သူ့ရဲ့ အရောင်နဲ့ အသားဓာတ်ကို ထိန်းသိမ်းရာမှာ အထောက်အကူ ဖြစ်စေပါတယ်။ ကြက်သွန်ဖြူ (garlic)၊ သံပုရာသီး (lemon)၊ သံလွင်ဆီ (olive oil) နဲ့ ရှာလကာရည် (balsamic vinegar) တို့လို ပါဝင်ပစ္စည်းတွေနဲ့ ကောင်းစွာ လိုက်ဖက်ပါတယ်။
၅။ တရုတ်ကိုက်လံ (Chinese Kale)
တရုတ်ကိုက်လံ (Chinese Kale) မှာ ရှည်လျားပြီး ထူထဲတဲ့ ပင်စည်တွေနဲ့ အနက်ရောင် အစိမ်းရောင်ကျယ်ပြန့်တဲ့ အရွက်တွေ ရှိပါတယ်။ ပင်စည်တွေက တောင့်တင်းပြီး ကြွပ်ဆတ်ဆတ် ရှိသလို အရွက်တွေက ချောမွေ့ပြီး တောက်ပပါတယ်။ ဒီဟင်းသီးဟင်းရွက်က ဘရိုကိုလီနဲ့ ဆင်တူပေမယ့် အပွင့်အဖူးလေးတွေက သိပ်သိသာ ထင်ရှားခြင်း မရှိပါဘူး။ တရုတ်ကိုက်လံမှာ ဘရိုကိုလီနဲ့ ဆင်တူတဲ့ ပျော့ပျော့လေး ခါးသက်တဲ့ အရသာ ရှိပြီး ချိုတဲ့အရသာ အနည်းငယ် ပါဝင်ပါတယ်။ ပင်စည်တွေက စားရတာ ကြွပ်ဆတ်ဆတ် ရှိပြီး အရွက်တွေက နူးညံ့တဲ့ အသားဓာတ်ရှိပါတယ်။ အလုံးစုံအရသာကတော့ ရိုးရာကိုက်လံမျိုးတွေထက် ပိုပြီး ကောင်းပပါတယ်။ ကြော်ချက်တွေ၊ စွပ်ပြုတ်တွေ၊ ခေါက်ဆွဲဟင်းလျာတွေနဲ့ ဟော့ပေါ့တွေမှာ မကြာခဏ ထည့်သွင်းလေ့ရှိပါတယ်။ တရုတ်ကဲလ်ဟာ ကြက်သွန်ဖြူ (garlic)၊ ဂျင်း (ginger)၊ ကမာဆီ (oyster sauce)၊ ပဲငံပြာရည် (soy sauce) နဲ့ နှမ်းဆီ (sesame oil) တို့နဲ့ ကောင်းစွာ လိုက်ဖက်ပါတယ်။
၆။ ဆိုက်ဘေးရီးယန်း ကိုက်လံ (Siberian Kale)
ဆိုက်ဘေးရီးယန်း ကိုက်လံ (Siberian Kale) ကို ရုရှားကိုက်လံ (Russian kale) ဒါမှမဟုတ် ဆိုက်ဘေးရီးယန်း အပြာရောင် ကိုက်လံ(Siberian blue kale) လို့လည်း ခေါ်ပါတယ်။ ဆိုက်ဘေးရီးယန်း ကိုက်လံမှာ ပြာလဲ့လဲ့ အစိမ်းရောင် ရှိပြီး တွန့်ခေါက်နေတဲ့ အနက်ရှိုင်းဆုံး အကွေးအဝိုက်ရှိတဲ့ အရွက်တွေ ရှိပါတယ်။ အရွက်တွေက အနည်းငယ်ကြမ်းတမ်းပြီး လှိုင်းတွန့်လို ပုံပန်းသဏ္ဍာန်ရှိပါတယ်။ အခြားကိုက်လံမျိုးတွေနဲ့ နှိုင်းယှဉ်ရင် ဆိုက်ဘေးရီးယန်း ကိုက်လံရဲ့ အရွက်တွေက ပိုကျယ်ပြီး ပိုဝိုင်းပါတယ်။ ခါးသက်မှု နည်းပြီး သိမ်မွေ့တဲ့ မြေကြီးအရသာ ရှိပါတယ်။ ဆိုက်ဘေးရီးယန်း ကိုက်လံဟာ မီးဖိုချောင်မှာ အသုံးပြုရတာ အလွန်လွယ်ကူပြီး နည်းလမ်းအမျိုးမျိုးနဲ့ သုံးနိုင်ပါတယ်။ သုပ်တွေမှာ အစိမ်းလိုက် စားသုံးနိုင်ပါတယ်။ သူ့ရဲ့ ပျော့ပျောင်းတဲ့ အရသာနဲ့ ဆွဲဆောင်မှုရှိတဲ့ ပုံပန်းသဏ္ဍာန်က နက်နဲမှုနဲ့ အရောင်အသွေးကို ထပ်တိုးပေးပါတယ်။ ပေါင်းတာ ဒါမှမဟုတ် ကြော်တာတွေနဲ့လည်း ချက်ပြုတ်နိုင်ပါတယ်။ စွပ်ပြုတ်၊ ဟင်းချိုနဲ့ casserole တွေမှာ ဒါမှမဟုတ် ဘေးထွက်ဟင်းလျာအဖြစ်လည်း သုံးနိုင်ပါတယ်။
၇။ ပေါ်တူဂီ ကိုက်လံ (Portuguese Kale)
ပေါ်တူဂီ ကိုက်လံ (Portuguese Kale) မှာ ကြီးမားပြီး ပြန့်ပြူးတဲ့ အရွက်တွေ ရှိပြီး ကြမ်းတမ်းပြီး တွန့်ခေါက်နေပါတယ်။ အရွက်တွေက ပြာလဲ့လဲ့ အစိမ်းရောင် ဖြစ်ပြီး အနည်းငယ် ဖယောင်းရည်သုတ်ထားသလို ပုံပန်းသဏ္ဍာန်ရှိပါတယ်။ အပင်ကိုယ်တိုင်က ခိုင်ခံ့ပြီး ထူထဲတဲ့ပင်စည်ရှိပြီး အမြင့်ပေအတော်များများအထိ ကြီးထွားနိုင်ပါတယ်။ ပေါ်တူဂီ ကိုက်လံမှာ အနည်းငယ် ခါးသက်ပြီး မြေကြီးအရသာ ရှိတဲ့ ထူးခြားတဲ့ အရသာရှိပါတယ်။ ချက်ပြုတ်တဲ့အခါ ခါးသက်မှုက ပိုပြီးပျော့သွားတဲ့အတွက် စားရတာ ပိုကောင်းပါတယ်။ ကြံ့ခိုင်ပြီး ပြင်းထန်တဲ့ အရသာ ရှိပြီး ဟင်းလျာတွေထဲက တခြားပါဝင်ပစ္စည်းတွေနဲ့ အထူးသဖြင့် စွပ်ပြုတ်နဲ့ ဟင်းချိုတွေမှာ လိုက်ဖက်ပါတယ်။
၈။ အညှောင့်ပေါက် အနက်ရောင် ကိုက်လံ (Sprouting Black Kale)
အညှောင့်ပေါက် အနက်ရောင် ကိုက်လံ (Sprouting Black Kale) က ပွယောင်းယောင်း အစုအဝေးလိုက် ပေါက်ရောက်ပြီး ကျဉ်းမြောင်းတဲ့ ဓားသွားလို အရွက်တွေ ထွက်ရှိပါတယ်။ ဒီအရွက်တွေက ညင်သာစွာ တွန့်ခေါက်နေပါတယ်။ ပင်စည်တွေမှာ ရင့်ကျက်တဲ့ အပင်ရဲ့ အမျှင်ဓာတ် မပါဝင်ဘဲ နူးညံ့ပြီး ချို ပါတယ်။ မုန်လာဥနီ (asparagus) ဒါမှမဟုတ် ကလေးဘရိုကိုလီ (baby broccoli) လို စားသုံးနိုင်ပါတယ်။ သူ့ရဲ့အရသာက အနက်ရောင် ကိုက်လံရွက်ကြီးတွေထက် ပိုပျော့ပြီး ပိုချိုပါတယ်။ ပဲချို (sweet peas) အရသာနဲ့တူပြီး ပဲစေ့အရသာ နဲ့ မြေကြီးအရသာ တို့ ပေါင်းစပ်ထားပါတယ်။ အပူချိန် တက်လာတဲ့အခါ အဝါရောင်ပန်းပွင့်လေးတွေ ပွင့်နိုင်ပြီး ဒါတွေက စားသုံးလို့ရပါတယ်။ အညှောင့်ပေါက် အနက်ရောင် ကဲလ်ကို အခြားကိုက်လံမျိုးတွေနဲ့ ဆင်တူစွာ အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ဆားနယ်အသား (smoked meats)၊ အာလူး (potatoes)၊ ပဲ (beans) ဒါမှမဟုတ် မုယောစပါး (barley) တို့ ပါဝင်တဲ့ စွပ်ပြုတ်ခိုင်ခိုင်တွေမှာ ကောင်းမွန်ပါတယ်။
၉။ ပင်လယ်ကိုက်လံ (Sea Kale)
ပင်လယ်ကိုက်လံ (Sea Kale) အပင်တွေက ကြီးမားစွာ ပေါက်ရောက်ပြီး အရွက်တွေ ပြန့်နှံ့တဲ့ အစုအဝေးတွေ ဖြစ်ပေါ်စေပါတယ်။ ငွေရောင် မီးခိုးရောင် နက်ရှိုင်းစွာ အကွေးအဝိုက်ရှိတဲ့ အရွက်တွေ က နှင်းဆီပွင့်ပုံစံနဲ့ ပေါက်ရောက်ပြီး အသားထူတဲ့ လှိုင်းတွန့်အနားသတ်တွေ နဲ့ ကတ္တီပါလို အသားဓာတ် ရှိပါတယ်။ ပင်လယ်ကိုက်လံမှာ အဖြူရောင်ပန်းပွင့်များစွာ နဲ့ စားသုံးနိုင်တဲ့ အစိမ်းရောင် ပဲစေ့အရွယ် အစေ့အိမ် (pods) တွေလည်း ပါဝင်ပြီး အထဲမှာ စားသုံးနိုင်တဲ့ ဖျော့တော့တဲ့ အစိမ်းရောင် အစေ့တစ်စေ့ ပါဝင်ပါတယ်။ ပင်လယ်ကိုက်လံက ကြွပ်ဆတ်ဆတ် နဲ့ ဝါးရတာပျော်စရာကောင်း ပြီး ခါးတဲ့ အရွက်အရသာ နဲ့ အနည်းငယ် ပဲစေ့အရသာ ရှိပါတယ်။ အရွက်နုတွေ၊ ပင်စည်တွေနဲ့ အစေ့အိမ်တွေကို သုပ်တွေမှာ အစိမ်းလိုက် ဒါမှမဟုတ် အလှဆင်အဖြစ် သုံးနိုင်ပါတယ်။ ပန်းပွင့်ပင်စည်တွေက ဘရိုကိုလီနဲ့ နှိုင်းယှဉ်နိုင်ပြီး ကြွပ်ဆတ်ဆတ် ဘေးထွက်ဟင်းလျာ အဖြစ် ပြုတ်တာ ဒါမှမဟုတ် ပေါင်းတာတွေ လုပ်နိုင်ပါတယ်။ ပင်စည်တွေကို မကြာခဏ ရေနွေးဖျော (blanched) ဒါမှမဟုတ် အခွံခွာ (peeled) ပြီး အမျှင်ဓာတ်ရှိတဲ့ အပြင်ဘက်အလွှာကို ဖယ်ရှားပါတယ်။ ပြီးရင် ချက်ပြုတ်ပြီး ကြော်ချက်တွေ၊ စွပ်ပြုတ်တွေ ဒါမှမဟုတ် gratins တွေမှာ သုံးနိုင်ပါတယ်။ ပင်လယ်ကဲလ်ဟာ သံပုရာသီး (lemon)၊ ကြက်သွန်ဖြူ (garlic)၊ ထောပတ် (butter) နဲ့ သံလွင်ဆီ (olive oil) တို့လို အရသာတွေနဲ့ ကောင်းစွာ လိုက်ဖက်ပါတယ်။
၁၀။ ကိုက်လံအဖြူ (White Peacock Kale)
ကိုက်လံအဖြူ (White Peacock Kale) က အခြားကိုက်လံမျိုးတွေနဲ့ ပုံပန်းသဏ္ဍာန်နဲ့ အသားဓာတ်မှာ ထူးခြားစွာ ပေါ်လွင်ပါတယ်။ နက်ရှိုင်းစွာ ထစ်နေတဲ့ တောက်ပတဲ့ အစိမ်းရောင်နဲ့ ဆင်စွယ်ဖြူရောင် ရောယှက်နေတဲ့ အရွက်တွေ နဲ့ ထူထဲပြီး အသားထူတဲ့ နို့နှစ်ရောင် အကြောဖြူ (milky white ribs) တွေကြောင့် အလွယ်တကူ ခွဲခြားသိမြင်နိုင်ပါတယ်။ အရွက်တွေက ကြွပ်ဆတ်ဆတ် ရှိပေမယ့် နူးညံ့ပြီး ချိုမြတဲ့ မြေကြီးအရသာ နဲ့ အနည်းငယ်ခါးသက်တဲ့ အစပ်အရသာ (peppery undertones) လေးတွေ ပါဝင်ပါတယ်။ ဆောင်းအကုန်နဲ့ နွေဦးအစပိုင်းက အချိုဆုံးနဲ့ အနူးညံ့ဆုံး ဒေါင်းကိုက်လံကို ရရှိစေပါတယ်။ အဖြူရောင် ဒေါင်းကိုက်လံကို ကဲလ်ပါဝင်တဲ့ မည်သည့်ဟင်းချက်နည်းမှာမဆို အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ အစိမ်းလိုက်ရော ချက်ပြုတ်ပြီးရော အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ သုပ်အမျိုးမျိုး (salad mixes) တွေနဲ့ မုန်ညှင်း (mustard)၊ အရူဂူလာ (arugula)၊ ချီကိုရီ (chicories)၊ ဟင်းနုနယ် (spinach)၊ အနီရောင်နဲ့ အစိမ်းရောင် ဆလတ် (red and green lettuces) တို့လို အခြားအရွက်စိမ်းတွေနဲ့အတူ အရွက်ပေါင်းစုံ ဟင်းချက်နည်းတွေ (braising green mixes) မှာ မကြာခဏ တွေ့ရပါတယ်။