ကျန်းမာတဲ့မြေဆီလွှာက ကျန်းမာတဲ့သီးနှံကိုဖြစ်စေပြီး ကျန်းမာတဲ့သီးနှံက ကျန်းမာတဲ့လူတွေကိုဖြစ်စေပါတယ်။ ကျန်းမာတဲ့လူတွေက ကျန်းမာတဲ့နိုင်ငံကိုဖြစ်စေပါတယ်။ ဒီနေ့မှာတော့ မြေဆီလွှာကို ဘယ်လိုကျန်းမာအောင်လုပ်မလဲဆိုတာ ပြသသွားမှာဖြစ်ပြီး၊ ဘိုကာရှီ (Bokashi) လို့ခေါ်တဲ့ မြေဩဇာပြုလုပ်နည်းကို ပြသသွားမှာဖြစ်ပါတယ်။ #LGTmyanmar , #BBKmyanmar
.
ဘိုကာရှီဆိုတာ ဂျပန်စကားလုံးဖြစ်ပြီး အချဉ်ဖောက်နည်းလမ်းကို ဆိုလိုပါတယ်။ ဘိုကာရှီအမျိုးအစားများစွာရှိပေမယ့် ဒီနေ့လုပ်မယ့်နည်းလမ်းကတော့ ဂရုတစိုက်ထိန်းချုပ်ထားတဲ့ အချဉ်ဖောက်နည်းဖြစ်ပြီး၊ မြေဩဇာအဖြစ်အသုံးပြုဖို့ ၁၂ ရက်ကနေ ၁၅ ရက်ပဲ ကြာပါတယ်။ ဒီနေ့မှာတော့ ဘိုကာရှီ ၂၁ အိတ်လုပ်သွားမှာဖြစ်ပြီး၊ ကျွန်တော့်နောက်ကနေ ၂၁ အိတ်အတွက် လိုအပ်တဲ့ ပါဝင်ပစ္စည်းတွေကို ပြပေးထားပါတယ်။
.........................................................................................................
ဘိုကာရှီပြုလုပ်ရန် လိုအပ်သော ပါဝင်ပစ္စည်းများ
အခြောက်ခံထားသော အရာဝတ္ထုများ (Dry matter): ဒါတွေက သစ်ရွက်ခြောက်တွေ ဒါမှမဟုတ် ကျွန်တော့်မှာရှိတဲ့ လွှစာမှုန့်တွေ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
မြေကြီး ၅ အိတ် (Soil): မည်သည့်မြေကြီးအမျိုးအစားမဆို ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ အနက်ရောင်မြေဆီလွှာ ဒါမှမဟုတ် မြေစေးပါဝင်မှုများတဲ့ မြေဆီလွှာ ဖြစ်ရပါမယ်။ ဥပမာ- သစ်တောမြေဆီလွှာမျိုးပေါ့။
တိရစ္ဆာန်အမှိုက် ၇ အိတ် (Animal manure): ကြက်၊ ဘဲ၊ ဆိတ်၊ နွား၊ ဝက် သို့မဟုတ် ယုန်စတဲ့ တိရစ္ဆာန်တွေရဲ့ အမှိုက်တွေ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ တစ်မျိုးတည်းသာရှိရင်လည်း ပြဿနာမရှိပါဘူး။ ဒါပေမယ့် ပိုကောင်းတဲ့ရလဒ်နဲ့ ပြီးပြည့်စုံတဲ့ ဘိုကာရှီအတွက် ရောစပ်တာက အကောင်းဆုံးပါပဲ။ ဒီနေ့ ကျွန်တော့်မှာ ကြက်ချေး ၃ အိတ်၊ ဆိတ်ချေး ၂ အိတ်နဲ့ နွားချေး ၂ အိတ် စုစုပေါင်း ၃ မျိုးရှိပါတယ်။
ဓာတ်သတ္တုရင်းမြစ် (Source of minerals): ဓာတ်သတ္တုတွေကို ကျောက်မှုန့် ဒါမှမဟုတ် ပြာကနေ ရနိုင်ပါတယ်။
ဇီဝကျောက်မီးသွေး (Biocharcoal): ကျွန်တော့်အတွက်တော့ ဒီနေ့မှာ အားသာချက်ရှိပါတယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ပြာနဲ့ ဇီဝကျောက်မီးသွေးကို ရောထားပြီးသားဖြစ်လို့ပါပဲ။
ရေ (Water): ပါဝင်ပစ္စည်းတွေကို ရောစပ်ဖို့အတွက် ရေ ၂၁၀ လီတာ ရှိပါတယ်။ ဒီရေက ကလိုရင်းဓာတ်မပါဝင်သင့်ပါဘူး။ ကလိုရင်းပါဝင်တဲ့ရေဆိုရင်လည်း ပြဿနာမရှိပါဘူး။ နေပူထဲ တစ်နေကုန်ထားလိုက်ရင် ကလိုရင်းဓာတ်တွေ အငွေ့ပျံသွားပြီး ရေက ဘေးကင်းသွားပါလိမ့်မယ်။
ဖွဲနု ၁ အိတ် (Bran): ပြောင်းဖွဲနု၊ ဆန်ဖွဲနု ဒါမှမဟုတ် ဂျုံဖွဲနု မည်သည့်အမျိုးအစားမဆို ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ရောစပ်တာက အကောင်းဆုံးဖြစ်ပေမယ့် ဒီမှာတော့ ပြောင်းဖွဲနုရှိပါတယ်။
တဆေး ၅၀၀ ဂရမ် (Yeast): ဒါက အချဉ်ဖောက်တဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်ကို အရှိန်မြှင့်တင်ပေးတဲ့ ဓာတ်ကူပစ္စည်းအဖြစ် လုပ်ဆောင်ပါတယ်။
ကြာညိုရည် ၅ လီတာ (Molasses): ဒါက အဏုဇီဝပိုးမွှားတွေအတွက် အစာရင်းမြစ်အဖြစ်နဲ့ မျိုးပွားတဲ့အခါ စွမ်းအင်ရင်းမြစ်အဖြစ်လည်း လုပ်ဆောင်ပါတယ်။
.........................................................................................................
လိုအပ်သော ကိရိယာများ
ရေပုံး ၂၀ လီတာ (20L bucket): ကြာညိုရည်၊ တဆေးနဲ့ ရေစတဲ့ ပါဝင်ပစ္စည်းတွေကို ရောစပ်ဖို့အတွက် အသုံးပြုပါတယ်။
ချိန်ခွင် (Scale): ပမာဏတွေကို တိုင်းတာဖို့အတွက် လိုအပ်ပါတယ်။
တုတ် (Stick): မွှေနှောက်ဖို့အတွက် အသုံးပြုပါတယ်။
ပေါက်ပြား (Hoil): မြေကြီးတူးဖို့ ဒါမှမဟုတ် မြေဆွေးတွေကို စုပုံဖို့အတွက် အသုံးပြုပါတယ်။
ဂေါ်ပြား (Spade) ဒါမှမဟုတ် ပြားချပ်ကြီး (Shovel) သို့မဟုတ် နှစ်မျိုးစလုံး (Both): ပါဝင်ပစ္စည်းတွေကို ရောစပ်ဖို့အတွက် အသုံးပြုပါတယ်။
လက်တွန်းလှည်း (Wheelbarrow): ပစ္စည်းတွေကို သယ်ယူပို့ဆောင်ဖို့အတွက် အသုံးပြုပါတယ်။
.........................................................................................................
ဘိုကာရှီပြုလုပ်နည်း
အခုဆိုရင် ပါဝင်ပစ္စည်းတွေနဲ့ လိုအပ်တဲ့ကိရိယာတွေ အကုန်ရပြီဆိုတော့ ကျွန်တော်တို့ စလုပ်လို့ရပါပြီ။ ဒီနေရာက ဘိုကာရှီလုပ်ဖို့အတွက် ပြီးပြည့်စုံတဲ့နေရာပါပဲ။ တိုက်ရိုက်နေရောင်ခြည်ကနေ ကာကွယ်ဖို့အတွက် အမိုးအောက်မှာ လုပ်ထားပါတယ်။
.........................................................................................................
အဆင့် ၁: အရည်ရောစပ်ခြင်း
ပထမဆုံးအနေနဲ့ ရေ၊ တဆေးနဲ့ ကြာညိုရည်ကို ရောမွှေပါမယ်။ ဒီအရည်ကို ပါဝင်ပစ္စည်းတွေကို အလွှာလိုက်ထည့်တဲ့အခါ အပေါ်ကနေ ဖြန်းပေးပါမယ်။
မှတ်ချက်: ရေနဲ့တဆေးကို အရင်ရောပါ။ တဆေးရေထဲမှာ ပျော်ဝင်သွားမှ ကြာညိုရည်ကို ထည့်ပြီး သေချာမွှေပါ။ တဆေးနဲ့ ကြာညိုရည်ကို အရင်စရောရင် ကောင်းကောင်းပျော်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။
ရေပုံးထဲကို ရေတစ်ဝက်ခန့်ထည့်ပါ။
တဆေး ၅၀၀ ဂရမ်ကို ထည့်ပါ။ (အိတ်ထဲက တဆေးက ၅၀၀ ဂရမ်ဖြစ်လို့ မချိန်တော့ပါဘူး။)
တုတ်ကိုသုံးပြီး သေချာပျော်ဝင်အောင် ရောမွှေပါ။
တဆေးရေထဲမှာ သေချာပျော်ဝင်သွားပြီဆိုရင် ကြာညိုရည်ကို ထည့်ပြီး ရောမွှေပါ။
.........................................................................................................
အဆင့် ၂: အလွှာလိုက်စုပုံခြင်း
အရည်ရောစပ်မှု ပြီးသွားပြီဆိုတော့ ကျန်တဲ့ပါဝင်ပစ္စည်းတွေကို အလွှာလိုက်စုပုံပါမယ်။
ပထမအလွှာ - လွှစာမှုန့် (Sawdust): လွှစာမှုန့်ကို ပထမအလွှာအဖြစ် ခင်းပါ။ မလိုအပ်တဲ့ ပလတ်စတစ် ဒါမှမဟုတ် စက္ကူလိုမျိုး အလွယ်တကူ မဆွေးမြည့်နိုင်တဲ့ အရာတွေကို ဖယ်ရှားပါ။ ပြီးရင် ကြာညိုရည်၊ ရေနဲ့ တဆေးရောစပ်ထားတဲ့အရည်ကို ဒီအလွှာပေါ်မှာ ဖြန်းပေးပါ။ ဒီအလွှာက ၁၀ စင်တီမီတာကနေ ၁၅ စင်တီမီတာလောက်ပဲ ရှိသင့်ပါတယ်။
ဒုတိယအလွှာ - တိရစ္ဆာန်အမှိုက် (Manure): ဒုတိယအလွှာအဖြစ် ကြက်ချေး၊ ဆိတ်ချေးနဲ့ နွားချေးရောထားတဲ့ အမှိုက်တွေကို ထည့်ပါ။ ပြီးရင် ကြာညိုရည်၊ ရေနဲ့ တဆေးရောစပ်ထားတဲ့အရည်နဲ့ ထပ်ဖြန်းပေးပါ။
တတိယအလွှာ - မြေကြီး (Soil): မြေကြီးအလွှာကို ထပ်ထည့်ပြီး အပေါ်ကနေ ဖြန်းပေးပါ။
စတုတ္ထအလွှာ - ပြာနှင့် ဇီဝကျောက်မီးသွေး (Ash and Biocharcoal): ပြာနဲ့ ဇီဝကျောက်မီးသွေး ရောထားတဲ့ အလွှာကို ထည့်ပါ။
ပဉ္စမအလွှာ - ပြောင်းဖွဲနု (Maize bran): နောက်ဆုံးအလွှာအဖြစ် ပြောင်းဖွဲနုကို ထည့်ပြီး ကျန်ရှိတဲ့ ကြာညိုရည်၊ တဆေးနဲ့ ရေရောစပ်ထားတဲ့အရည်ကို အပေါ်ကနေ ဖြန်းပေးပါ။
.........................................................................................................
အဆင့် ၃: ရောစပ်ခြင်း
ပါဝင်ပစ္စည်းတွေ အကုန်စုပုံပြီးပြီဆိုရင်တော့ နောက်အဆင့်က ရောစပ်ခြင်းပါပဲ။ မြန်မြန်ဆန်ဆန် ရောစပ်နိုင်ဖို့အတွက် လွှဲဂေါ်ပြားကို အောက်ကနေ ကော်ပြီး အပေါ်ကို လှန်ပေးပါ။ ဒီလိုနည်းနဲ့ဆိုရင် အလွှာတွေ အကုန်ရောနှောသွားပြီး ရောစပ်ရတာ ပိုလွယ်ကူပါလိမ့်မယ်။ ဒီနည်းလမ်းနဲ့ဆိုရင် နှစ်ကြိမ်လောက် လှန်ပေးရုံနဲ့ ပြီးပါပြီ။
.........................................................................................................
အဆင့် ၄: ရေဓာတ်စစ်ဆေးခြင်း
ရောစပ်ပြီးသွားရင်တော့ မှန်ကန်တဲ့ ရေပမာဏ ရှိ၊ မရှိ စစ်ဆေးရပါမယ်။ ဘိုကာရှီပုံကို လက်နဲ့ဆုပ်ပြီး ညှစ်ကြည့်ပါ။ အလုံးဖြစ်နေပြီး ရေမစိမ့်ထွက်ဘူးဆိုရင် ရေပမာဏ မှန်ကန်ပါတယ်။ ညှစ်လိုက်လို့ အမှုန်အမွှားတွေ ကြဲသွားတယ်ဆိုရင် ရေထပ်ထည့်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။
.........................................................................................................
အဆင့် ၅: ပုံအမြင့်လျှော့ချခြင်း
ဘိုကာရှီပုံက အရမ်းမြင့်နေရင် အတွင်းပိုင်းမှာ အရမ်းပူလာနိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် အမြင့်ကို အနည်းဆုံး ၁ မီတာအောက် လျှော့ချထားသင့်ပါတယ်။ အပြင်ဘက်ကနေ လေဝင်လေထွက်ကောင်းအောင်လည်း လုပ်ပေးသင့်ပါတယ်။
ဒီနေ့ကစပြီး နောက်ထပ်ရေထပ်ထည့်စရာမလိုပါဘူး။ မိုးရွာမယ်ဆိုရင်တော့ အပေါ်ကနေ အုပ်ထားရပါမယ်။ ၁၅ ရက်မြောက်နေ့အထိ ဒီအတိုင်းထားပြီးရင် မြေဩဇာအဖြစ် အသုံးပြုဖို့ အဆင်သင့်ဖြစ်ပါပြီ။
.........................................................................................................
ဘိုကာရှီ အပူချိန်ထိန်းသိမ်းခြင်း
ဘိုကာရှီလုပ်တာက ကိတ်မုန့်ဖုတ်တာနဲ့ တူပါတယ်။ လိုအပ်တဲ့ အဆင့်တွေနဲ့ ပါဝင်ပစ္စည်းတွေကို လိုက်နာရပါမယ်။ ဘိုကာရှီပုံရဲ့ အပူချိန်ကို ထိန်းသိမ်းထားရပါမယ်။ အပူချိန် ၅၀ ဒီဂရီစင်တီဂရိတ်ကနေ ၅၅ ဒီဂရီစင်တီဂရိတ်ကြားမှာ ရှိသင့်ပါတယ်။ ပိုများတာ ဒါမှမဟုတ် ပိုနည်းတာ မဖြစ်ရပါဘူး။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ အဲဒီ့အပူချိန်ထက် နည်းရင် ဒါမှမဟုတ် များရင် အဏုဇီဝပိုးမွှားတွေ သေသွားနိုင်လို့ပါပဲ။
.........................................................................................................
အပူချိန်စစ်ဆေးခြင်း
သာမိုမီတာမရှိရင်လည်း လက်နဲ့စစ်ဆေးနိုင်ပါတယ်။ ဘိုကာရှီပုံထဲကို လက်နှစ်ပြီး ၁၀ အထိ မရေတွက်နိုင်ဘဲ ပူလို့ လက်ပြန်ထုတ်ရတယ်ဆိုရင် လှန်ပေးဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။
.........................................................................................................
လှန်ပေးခြင်း
လှန်ပေးခြင်းရဲ့ အဓိကရည်ရွယ်ချက်က အပူကို လျှော့ချဖို့ပါပဲ။ အောက်ခြေကနေ လှန်ပြီး အပေါ်ကိုပုံပါ။ ဒီလိုလုပ်ခြင်းအားဖြင့် အတွင်းမှာ လေလည်ပတ်မှုကောင်းစေပြီး ပူခြင်းကို လျှော့ချပေးပါတယ်။
ပထမ ၄ ရက်: အပူချိန် အရမ်းမြင့်နေရင် တစ်နေ့ကို နှစ်ကြိမ် (မနက်တစ်ကြိမ်၊ ညနေတစ်ကြိမ်) လှန်ပေးနိုင်ပါတယ်။
၅ ရက်မြောက်နေ့မှ ၁၂ ရက်မြောက်နေ့အထိ: အပူချိန်ပေါ်မူတည်ပြီး တစ်နေ့ကို တစ်ကြိမ်လှန်ပေးနိုင်ပါတယ်။ ၆ ရက်မြောက်နေ့ကစပြီး အပူချိန် တဖြည်းဖြည်းကျဆင်းလာပါလိမ့်မယ်။
၁၂ ရက်မြောက်နေ့မှ ၁၅ ရက်မြောက်နေ့အထိ: အပူချိန်က ပတ်ဝန်းကျင်အပူချိန်အတိုင်း ဖြစ်သွားပါလိမ့်မယ်။ အဲဒီအခါ ဘိုကာရှီက အသုံးပြုဖို့ အဆင်သင့်ဖြစ်ပါပြီ။
မှတ်ချက်: အပူချိန် အရမ်းမြင့်နေရင် ယင်ကောင်တွေ ပေါက်ပွားနိုင်ပါတယ်။ ယင်ကောင်တွေ အရမ်းများနေရင် အဏုဇီဝပိုးမွှားတွေ သေသွားပြီဆိုတာ ပြသနေပါတယ်။ ဘိုကာရှီလုပ်တဲ့ ၁၂ ရက်တာကာလအတွင်း ယင်ကောင်တွေ အများကြီး မရှိသင့်ပါဘူး။
.........................................................................................................
ဘိုကာရှီအသုံးပြုပုံ
တစ်ဟက်တာအတွက် ပမာဏ: သီးနှံအမျိုးအစားအားလုံးအတွက် တစ်ဟက်တာကို ၈ တန်မှ ၁၀ တန် လိုအပ်ပါတယ်။ ၂ ပတ်တစ်ကြိမ် မြေဩဇာ ထည့်ပေးရပါမယ်။
ဟင်းသီးဟင်းရွက်များ (Vegetables)
ဟင်းသီးဟင်းရွက်တွေမှာလည်း ၃ မျိုးခွဲခြားနိုင်ပါတယ်။
အရွက်စားဟင်းသီးဟင်းရွက်များ (Leaf vegetables): မုန်လာဥ၊ တရုတ်ဂေါ်ဖီ စတာတွေ ပါဝင်ပါတယ်။ အပင်တစ်ပင်ကို လက်တစ်ဆုပ်စာ ထည့်ပေးပါ။
ဥစားဟင်းသီးဟင်းရွက်များ (Crops that form heads): ဂေါ်ဖီထုပ်နဲ့ ပန်းဂေါ်ဖီ စတာတွေ ပါဝင်ပါတယ်။ အပင်တစ်ပင်ကို လက်နှစ်ဆုပ်စာ ထည့်ပေးပါ။
အသီးဆက်ထွက်သော သီးနှံများ (Ongoing crops): ခရမ်းချဉ်သီးနဲ့ ခရမ်းသီး စတာတွေ ပါဝင်ပါတယ်။ တစ်နေရာကို လက်သုံးဆုပ်စာ ထည့်ပေးပါ။ ဒါတွေကို မြေဆီလွှာအခြေအနေပေါ် မူတည်ပြီး ၃ ပတ်တစ်ကြိမ် ထည့်ပေးနိုင်ပါတယ်။
.........................................................................................................
အသီးပင်များ (Fruit trees)
အသီးပင်အသစ် စိုက်ပျိုးခြင်း: အသီးပင်အသစ် စိုက်ပျိုးတော့မယ်ဆိုရင် အကြံပြုထားတဲ့အတိုင်း လုပ်ဆောင်ပါ။ ဥပမာ- ၅၀x၅၀ စင်တီမီတာ စိုက်ကျင်းတူးပြီး အပေါ်ယံမြေဆီလွှာတစ်ဝက်ကို တစ်ဖက်၊ အောက်ခြေမြေဆီလွှာ ၂၅ စင်တီမီတာကို တစ်ဖက် ပုံထားပါ။ ပြီးရင် ဘိုကာရှီ ၄ ကီလိုဂရမ်ကို အပေါ်ယံမြေဆီလွှာနဲ့ ရောပြီး ကျင်းထဲကို ပြန်ထည့်ပါ။ ရေလောင်းပြီး ၂ ပတ်ကြာမှ အပင်စိုက်ပါ။
ရှိပြီးသား အသီးပင်များ: ရှိပြီးသား အသီးပင်တွေအတွက် သစ်ပင်အသက်ပေါ်မူတည်ပြီး ဘိုကာရှီ ၅ ကီလိုဂရမ်ကနေ ၁၀ ကီလိုဂရမ် လိုအပ်ပါတယ်။ သစ်ပင်ပတ်လည်မှာ ၁၀ စင်တီမီတာခန့် မြောင်းငယ်တူးပြီး ဘိုကာရှီကို ထည့်ကာ ပြန်ဖို့၊ ရေလောင်းပါ။ ဒါကို တစ်နှစ်တစ်ကြိမ် အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
.........................................................................................................
လယ်ယာသီးနှံများ (Field crops)
ပြောင်း၊ နေကြာ စတဲ့ လယ်ယာသီးနှံအားလုံးအတွက် စိုက်ပျိုးခြင်းမပြုမီ အပင်တစ်ပင်ကို လက်တစ်ဆုပ်စာ ထည့်ပေးပါ။ ပြောင်းပင် နှစ်ပင်ဆိုရင် လက်နှစ်ဆုပ်စာ သုံးရပါမယ်။
.........................................................................................................
ပျိုးပင်များ (Nursery)
ပျိုးပင်တွေအတွက် အနည်းဆုံး ၂ လကျော် သက်တမ်းရှိတဲ့ ဘိုကာရှီကို အသုံးပြုသင့်ပါတယ်။ ဘိုကာရှီ ၁ ပိုင်းကို မြေဆီလွှာ ၄ ပိုင်းနဲ့ ရောမွှေပြီး ဟင်းသီးဟင်းရွက် ဒါမှမဟုတ် အသီးပင်ပျိုးပင်တွေကို စိုက်ပျိုးနိုင်ပါတယ်။
.........................................................................................................
အသုံးပြုရန် အချိန်ကာလ
ဘိုကာရှီကို ၁ လအတွင်း အသုံးပြုသင့်ပါတယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ အဏုဇီဝပိုးမွှားတွေက အဲဒီအချိန်မှာ တက်ကြွနေသေးလို့ပါပဲ။ ဒါပေမယ့် ၁ လကျော်သွားရင် ဘိုကာရှီက အာနိသင်မပျက်ဘူးလို့ မဆိုလိုပါဘူး။ ၁ လလောက်ကြာပြီးရင် အဏုဇီဝပိုးမွှားတွေက ငုပ်လျှိုးသွားတာပါပဲ။
ကြည့်ရှုပေးတဲ့အတွက် ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။